Efekt horoskopowy

Horoskopy otaczają nas praktycznie na każdym kroku. Widnieją w kalendarzach, prasie, radiu, telewizji. Kolorowe, często opatrzone zdjęciami gwiazd przyciągają nasza uwagę i mimowolnie zerkamy na ich treść. W rzeczywistości większość z nas w nie nie wierzy. Przeprowadzony lata temu, bo w 1948 roku eksperyment przeprowadzony przez psychologa Bertrma R. Forera zdefiniował jednak pojęcie efektu horoskopowego.

Na czym w rzeczywistości polegał? Aby przeprowadzić badanie psycholog Bertram R. Forer dał swoim studentom do wypełnienia test osobowości, a następnie przedstawił im analizę ich osobowości rzekomo bazującą na wynikach tego testu. Studenci mieli ocenić trafność tej analizy w skali od 0 (bardzo słaba) do 5 (znakomita). Analiza ta została złożona z fragmentów horoskopów, a jej treść była mniej więcej następująca:

Masz potrzebę by ludzie cię lubili i podziwiali, jednak jesteś osobą krytyczną wobec siebie. Masz pewne wady osobowości, ale potrafisz je kompensować tym, co jest w tobie dobre. Masz duże możliwości, które wciąż pozostają niewykorzystane. O ile na zewnątrz możesz wyglądać na osobę zdyscyplinowaną i opanowaną, wewnątrz często trapi cię niepewność i martwisz się o wiele spraw. Niekiedy masz poważne wątpliwości, czy twoja decyzja była dobra albo czy twoje czyny były właściwe. Lubisz pewną ilość zmian i różnorodności, a kiedy osaczają cię ograniczenia odczuwasz niezadowolenie. Cenisz sobie własną niezależność myślenia i nie przyjmujesz cudzych twierdzeń bez przekonujących dowodów. Życie nauczyło cię, aby nie przesadzać ze szczerością kiedy się przed kimś otwierasz. Czasem bywasz osobą otwartą na ludzi, przystępną i towarzyską, ale innym razem zamkniętą, ostrożną i zdystansowaną. Niektóre z twoich marzeń wydają się być nierealistyczne.

Średnia ocen wyniosła 4.26. w rzeczywistości jednak każdy z badanych otrzymał tę samą analizę, którą z łatwością można było przyporządkować do każdego z nich.

Tą samą analizą zajęli się później psycholodzy C.R. Snyder i Randee Jae Shenkel, którzy przeprowadzili podobny eksperyment przy użyciu powyższego tekstu na 3 grupach osób, mających określić trafność otrzymanej "osobistej" charakterystyki.

Pierwsza grupa nie musiała podawać żadnych danych o sobie. Druga podała miesiąc i rok urodzenia, a trzecia pełną datę urodzenia.

Jak możemy się domyślać osoby, które podały pełną datę urodzenia przekonane były, że opis został przygotowany specjalnie dla nich i najwyżej (4,38) oceniły trafność horoskopu.

Wspomniane badania dowiodły, że horoskopy oceniane są szczególnie trafnie przez odbiorców, którzy są przekonani, że zostały one przygotowane specjalnie dla nich. Nie bez znaczenia pozostaje także autorytet analizującego, w który wierzy odbiorca. Analiza horoskopowa by była trafnie oceniona powinna opisywać głównie pozytywne cechy.

Więcej o wierze w horoskopy przeczytacie tu.