Witamina D przez całe życie

Witamina D jest nazywana słoneczną witaminą, ponieważ dzięki promieniom słonecznym organizm może ją wytwarzać. Niestety w Polsce w miesiącach zimowych naświetlenie słoneczne jest bardzo małe, a co za tym idzie – wchłanianie witaminy D przez skórę praktycznie nie występuje. Nie dziwi więc fakt, że u ponad połowy Polaków można stwierdzić niedobór witaminy D.

Przyczyny niedoboru witaminy D:

•    Niedostateczna ilość czasu spędzana na słońcu wynikająca m.in. z formy pracy biurowej
•    Powszechne używanie filtrów przeciwsłonecznych, co w konsekwencji oznacza zmniejszoną syntezę skórną witaminy D.
•    Nieodpowiednia dieta – niskie spożycie pokarmów bogatych w witaminę D tj. tłustych ryb morskich, mleka i jego przetworów, jaj.
•    Czynniki cywilizacyjne np. otyłość (witamina D kumuluje się w tkance tłuszczowej).
•    Choroby, w tym choroby dziedziczne m.in.: witamino-D-zależna krzywica typu I, krzywica hipofosfatemiczna, zespół złego wchłaniania, choroby nerek czy niedoczynność przytarczyc.
•    Przyjmowane leki np. leki przeciwdrgawkowe.

Konsekwencje niedoboru witaminy D

Jak potwierdzają liczne badania naukowe, witamina D jest nie tylko niezbędna do prawidłowego rozwoju kości, ale również wpływa na funkcjonowanie wielu narządów i tkanek, a także na utrzymanie wewnętrznej stabilności wapniowo-fosforowej, niezależnie od wieku człowieka.

•    Niedobór witaminy D to większe ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe
Na podstawie wyników badań z ostatnich lat można wysunąć tezę, że prawidłowy poziom witaminy D może działać ochronnie w zakresie rozwoju nowotworu jelita grubego, nerki, płuca, trzustki, a także raka piersi czy prostaty. Podawanie odpowiednio wysokich dawek witaminy D zmniejsza śmiertelność z powodu niektórych nowotworów jelita grubego nawet o połowę.

•    Niedobór witaminy D może dwukrotnie zwiększać ryzyko chorób serca
Osoby z niedoborem witaminy D są dwa razy bardziej narażone na choroby układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienie tętnicze, zawał serca, udar mózgu czy choroba niedokrwienna) niż osoby, u których stwierdzono prawidłowy poziom witaminy D.

•    Niedobór witaminy D najczęstszą przyczyną krzywicy
Najczęstszą przyczyną występowania u dzieci krzywicy – choroby, która powoduje osłabienie mięśni i kości a także ich deformację – jest niedobór witaminy D.

•    Niedobór witaminy D sprzyja cukrzycy
Niskie stężenie witaminy D zwiększa ryzyko insulinooporności i dysfunkcji komórek beta trzustki, a w konsekwencji może prowadzić do otyłości, zespołu metabolicznego
i cukrzycy.

•    Witamina D a choroby autoimmunologiczne
Obniżone stężenie witaminy D stwierdzono u pacjentów z takimi chorobami autoimmunologicznymi jak: stwardnienie rozsiane, toczeń układowy czy łuszczyca.

•    Witamina D poprawia odporność na infekcje
Przyjmowanie witaminy D jest skutecznym sposobem ochrony przed grypą
i przeziębieniem, należy ją jednak zacząć zażywać już wczesną jesienią.

•    Brak witaminy D może prowadzić do depresji
Niedostateczna ilość słonecznych dni często wpływa na obniżenie nastroju. W niektórych przypadkach objawy depresyjne można łączyć z niedoborami witaminy D.

•    Witamina D chroni osoby po 60. r.ż. przed nieszczęśliwymi upadkami
Udowodniono, że witamina D w populacji osób powyżej 65 r.ż. zapobiega złamaniom.

Jak zapobiegać niedoborom witaminy D

Źródłem witaminy D w naszym organizmie są w 20% pokarmy, a w 80% synteza skórna, zachodząca z udziałem promieniowania słonecznego. Najefektywniejszym sposobem dostarczenia organizmowi witaminy D jest więc dostatecznie długie przebywanie na słońcu. W naszym klimacie, w okresie od maja do września, wystarczy 20-minutowy spacer w słoneczny dzień, z odkrytymi rękami i twarzą oraz bez stosowania filtrów ochronnych, by zaspokoić dzienne zapotrzebowanie organizmu na tę witaminę. W pozostałych miesiącach, a także w dni pochmurne, niezbędne jest jej uzupełnianie za pomocą diety, zawierającej ryby morskie, mleko i jego przetwory, jaja. Gdy sposoby takie nie są w stanie zapewnić odpowiedniej podaży witaminy, zawsze warto sięgnąć po odpowiednio dobrany preparat farmaceutyczny.

Prawidłowe stężenie witaminy D jest istotne dla rozwoju dziecka jeszcze przed jego urodzeniem. Dlatego od 2. trymestru ciąży kobiety powinny uzupełniać podaż witaminy D, jeśli nie jest ona wystarczająco zapewniona z dietą i syntezą w skórze, zachodzącą przy codziennym nasłonecznieniu ciała. Także kobiety, które planują ciążę, powinny uzupełnić niezbędne zasoby witaminy D, ponieważ jej niedobór u matki oznacza brak odpowiedniego zabezpieczenia noworodka. Dzieje się tak, ponieważ rozwijający się płód, a potem także noworodek, jest całkowicie zależny od poziomu witaminy D występującego w organizmie matki.

Po urodzeniu, witamina D ma kluczowe znaczenie w rozwoju kości u dzieci. Jej niedobór jest główną przyczyną występowania krzywicy u najmłodszych. Choroba ta, bez odpowiedniego leczenia, może prowadzić do osłabienia mięśni i układu kostnego, a następnie do deformacji, zaniżonego wzrostu i ogólnie słabego stanu zdrowia.  

Należy pamiętać, że w ramach profilaktyki raka skóry, u niemowląt poniżej 6. miesiąca życia bezpośrednia ekspozycja na słońce nie jest zalecana. Żeby dostarczać dziecku odpowiednią ilość witaminy D zaleca się podawanie preparatów witaminy D przeznaczonych dla najmłodszych, które przepisze lekarz pediatra.

Witamina D dla seniorów

Niedobór witaminy D powszechnie występuje u osób starszych w wieku powyżej 65 lat w związku z ograniczonymi możliwościami zarówno wchłaniania przez przewód pokarmowy (z dietą), jak i syntezy skórnej (przy nasłonecznieniu). U seniorów powyżej 70 r.ż. efektywność skórnej produkcji witaminy D jest nawet 4-krotnie niższa niż u osób młodych, przy takiej samej ekspozycji na słońce. Niedobór witaminy D jest istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju osteoporozy i zwiększonego ryzyka upadków, prowadzących tym łatwiej do złamań kości. Potwierdzono związek niedoboru witaminy D i pogorszenia funkcji mięśni, z ich osłabieniem, sprzyjającym upadkom.

Witamina D na receptę

W Polsce dostępnych jest wiele preparatów zawierających witaminę D. Większość z nich to suplementy diety czy środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego zawierające wśród innych składników także tę witaminę. Głównym celem ich stosowania jest uzupełnienie normalnej, zróżnicowanej diety. Pewniejszym, a często znacznie tańszym sposobem uzupełnienia niedoborów witaminy D są preparaty przepisywane przez lekarzy, a więc dostępne na receptę. Największą przewagę takich preparatów stanowi ich jakość, wynikająca z precyzyjnych procedur produkcji, znacznie surowszych wymogów rejestracji i dopuszczenia do sprzedaży, a także innego zakresu kontroli przez odpowiedzialne organy państwowe, po analizie obszernej dokumentacji.

Skuteczność leków dostępnych na receptę, w przeciwieństwie do suplementów diety, jest przede wszystkim potwierdzona w badaniach klinicznych, prowadzonych z udziałem osób chorych. Dlatego tylko o produkcie leczniczym wolno powiedzieć, że 'leczy' lub 'zapobiega chorobie', podczas gdy suplement diety ma za zadanie jedynie wzmocnić organizm. Zgodność zawartości witaminy D w preparatach dostępnych na receptę z informacjami podanymi przez producenta na opakowaniu podlega systematycznej i ścisłej kontroli, co zabezpiecza przed ryzykiem podawania mniej powtarzalnych lub dokładnych dawek. Nie bez znaczenia jest również fakt, że zwykle preparaty lecznicze są refundowane, przez co ich cena jest znacznie niższa niż suplementów.

Dawkowanie witaminy D

Dzieci do 2 r.ż. – podaż witaminy D z żywnością i/lub w preparatach powinna wynosić
400 jm./dobę począwszy od pierwszych dni życia. Noworodki karmione piersią powinny otrzymywać suplementację witaminą D w wysokości 400 jm./dobę.

Dzieci od 2 do 18. r.ż. – podaż witaminy D z żywnością i/lub w preparatach powinna wynosić 400 jm./dobę w okresie od października do marca a także w miesiącach letnich, jeśli nie jest zapewniona wystarczająca synteza skórna witaminy D. U dzieci z otyłością/nadwagą należy wprowadzić zwiększoną dawkę witaminy D w wysokości 800-1000 jm./dobę.

Dorośli – podaż witaminy D z żywnością i/lub w preparatach powinna wynosić 800-1000 jm./dobę w okresie od października do marca a także w miesiącach letnich, jeśli nie jest zapewniona wystarczająca synteza skórna witaminy D.