W wakcje odwiedź ojczyznę fado

Do polskich kin wszedł niedawno film o najsłynniejszej śpiewaczce fado, Amálii Rodrigues, która uchodziła nie tylko za wybitny talent wokalny, ale także za ambasadorkę kultury portugalskiej na świecie.

Historia fado

Początki fado (z portugalskiego: los, przeznaczenie) sięgają tradycji średniowiecznych trubadurów, którzy wędrowali od miasta do miasta, śpiewając pieśni o nieszczęśliwej miłości, tęsknocie za lepszym życiem i przeznaczeniu. Jednak Fado, jakie znamy dzisiaj, zaczęło kształtować się dopiero na początku XX wieku, razem z pojawieniem się muzyków, którzy przygrywali gościom w tawernach nad Tagiem. Wraz z nadejściem radia, fado, często określane mianem portugalskiego bluesa, zaczęło odnosić coraz większe sukcesy, stając się najpopularniejszym gatunkiem muzycznym w Portugalii.

Fado można podzielić na dwa podstawowe rodzaje: fado lizbońskie, wykonywane zarówno przez mężczyzn jak i przez kobiety, oraz fado z Combry, śpiewane jedynie przez mężczyzn. Niezależnie od podziałów, fado cechuje zwykle surowy, nieszkolony głos, któremu towarzyszy akompaniament dwóch gitar: 12-strunowej gitary portugalskiej - guitarra do fado (ma kształt mandoliny z pudłem rezonansowym o płaskim spodzie) i gitary klasycznej - viola. Wszyscy wykonawcy za pomocą muzyki próbują jak najlepiej oddać uczucia pragnienia, smutku i nieszczęścia. Dzięki wyjątkowej linii melodycznej nadają utworom niesamowity ładunek emocjonalny, nawiązujący do mocno związanego z kulturą portugalską saudade (z łac. salitáte - samotny), czyli stanu ducha wyrażającego nostalgię i melancholię. Pojawienie się pojęcia saudade w kulturze tłumaczy się zazwyczaj burzliwą historią kraju – utraconą chwałą imperium kolonialnego, istotną rolą portugalskich żeglarzy w odkrywaniu nieznanych zakątków świata przez Europejczyków oraz konsekwencjami XVI-wiecznej potęgi polityczno- gospodarczej kraju, zupełnie nieproporcjonalnej do jego potencjału ludzkiego i powierzchniowego. Nic więc dziwnego, że saudade stało się podstawowym środkiem wyrazu, powstałej w lizbońskiej dzielnicy, muzyki fado.

Portugalia słynie z klubów fado. Jednak - zdaniem Lizbończyków - prawdziwego fado można posłuchać jedynie w stolicy. Najwięcej tego typu lokali mieści się w Alfamie i Bairro Alto (Górnym Mieście). Na szczególną uwagę zasługuje Clube de fado w Alfamie (www.clube-de-fado.com), gdzie można obejrzeć m.in. archiwalne zdjęcia Amálii Rodrigues. Magiczny klimat tworzą tu stoliki nakryte czerwonymi obrusami i palące się świece. Klub słynie też z występów najznamienitszych i najbardziej cenionych obecnie fadistów. Według portugalskiej tradycji, w trakcie koncertów fado nie należy ze sobą rozmawiać, ani też bić brawo. Jest to wyraz szacunku dla występujących artystów. Z tego też względu, kiedy na scenie pojawiają się artyści, w lokalu zapada absolutna cisza. Dopiero po zakończonym koncercie można nagrodzić zespół brawami. W tradycyjnych lokalach fado (casa de fado) często można usłyszeć improwizowane, śpiewane dialogi pomiędzy zawodowcami a amatorami. Nowością są kluby, gdzie młodzież tańczy fado wykonywane przez wieloosobowe zespoły.

W Lizbonie co roku odbywa się wiele festiwali i innych wydarzeń kulturalnych związanych z tą muzyką. Wszyscy, którzy chcieliby jeszcze w tym roku posłuchać fado na żywo mogą, wybierać spośród bogatego programu imprez :

Noce Fado organizowane w ramach festiwalu Dos Oceanos:
Termin: 5, 8, 9, 12, 13 sierpnia br.
Miejsce: Praça do Município, Lizbona

• 05.08. – Cristina Branco ze swoim show “Kronos”
• 08.08. – Maria do Ceo
• 09.08. – Helder Moutinho
• 12.08. – Raquel Tavares
• 13.08. – Kátia Guerreiro

Muzeum Fado podczas Nocy Muzeów
Termin: 5.08 i 12.08. (czwartki)
Miejsce: Lizbona
W powyższym terminie, obydwa muzea będzie można zwiedzać za darmo.

Koncerty fado w Allgarve:
W koncertach udział wezmą m. in:
14.08 – Camané, Vila Real de Santo António Waterfront, godz. 22:00
21.08 – Ana Moura, Vale do Lobo – Loulé, godz. 22:00
11.09 – Rodrigo Leão, Figuras Theatre – Faro, godz. 21:00
Więcej informacji na: www.allgarve.pt

Królowa fado

Amália Rodrigues urodziła się w Alcântarze, jednej z najbiedniejszych dzielnic Lizbony. Pomimo tego, że przyszła na świat 23 lipca 1920 r., przez całe życie świętowała swoje urodziny 1 lipca. Nazywano ją Królową Fado, a jej niesamowity talent porównywano do Edith Piaf i Billy Holiday. Jak mawiała „fado to nie coś, co ma być wyśpiewane, fado po prostu się przytrafia, jest czymś spontanicznym”.  Amálię można było poznać po przejmującym głosie i nietuzinkowej urodzie. Znana była także z magnetyzmu i wyjątkowego czaru, jaki roztaczała wokół siebie. Dla wielu była nie tylko wielką artystką, ale także spełnieniem marzeń o awansie społecznym.

Nie każdy wie, że zaczynała jako szwaczka i sprzedawczyni owoców na nadbrzeżu Alcântary. U szczytu swojej kariery dawała koncerty m.in. w paryskiej Olimpie, nowojorskim Lincoln Center i londyńskim Savoy. W 1967 r. w Cannes otrzymała Złotą Płytę z rąk samego Antoniego Quinna. Nagrodę tę przyznawano artystom, którzy sprzedali w swoim kraju największą ilość płyt. Sukces ten powtórzyła po raz kolejny, dwa lata później, dorównując tym samym kultowym Beatlesom. Przez całe swoje zawodowe życie otaczana była wielką czcią. Po jej śmierci w 1999 roku, portugalski rząd ogłosił 3-dniową żałobę narodową a w wielu miejscach w kraju można było zauważyć zbiorową histerię.

Jej ciało spoczywa obecnie w Narodowym Panteonie w Lizbonie. Ku radości fanów śpiewaczki, można zwiedzać jej XVIII-wieczną lizbońską rezydencję, w której artystka kolekcjonowała antyki, portrety i swoje piękne stroje estradowe (Rua de São Bento 193, Lizbona).