Jednym z trendów we współczesnej kosmetologii jest szerokie wykorzystywanie substancji czynnych o wielokierunkowym działaniu. Do tego typu surowców można z całą pewnością zaliczyć wyciągi roślinne otrzymywane zarówno bezpośrednio z surowca zielarskiego (liści, korzeni itp.), jak i z produktów częściowo przetworzonych– do tego drugiego typu zalicza się między innymi różne surowce otrzymywane z liści herbaty (napary, wyciągi itp.).
Herbata (Camellia sinensis) należy do roślin, które człowiek wykorzystywał do różnych celów, także kosmetycznych, od stuleci. Liście krzewu Camellia sinensis są bogatym źródłem substancji o działaniu przeciwrodnikowym, stąd jednym z ważniejszych kierunków zastosowania herbaty w kosmetologii są preparaty typu anti-age oraz wszelkiego rodzaju inne wyroby chroniące przed stresem rodnikowym, wykorzystywany jest także wpływ składników herbaty na aktywność enzymów, w tym także enzymów bakteryjnych. Katechiny, galusany katechin i inne związki z zielonej herbaty wykazują aktywność przeciwrodnikową w stosunku do tzw. aktywnych form tlenu (ROS), pierwotnych oraz wtórnych wolnych rodników, stwierdzono także w ich przypadku dosyć szeroki zakres aktywności przeciwdrobnoustrojowej.

Skóra, jak żaden organ naszego ciała jest narażona na niszczenie, jej funkcjonowanie opiera się na niezwykle szybkiej i sprawnej odnowie tkankowej. Powoduje to wzmożone zapotrzebowanie na rozmaite składniki odżywcze, nie zawsze dostarczane z krwią w wystarczających ilościach. Sytuację pogarszają okresowe stresy zwiększające zapotrzebowanie przede wszystkim na składniki chroniące przed wolnymi rodnikami i stymulujące procesy metaboliczne. W tej sytuacji jest zrozumiałe, że normalne dawki żywieniowe osiągane przy prawidłowo zbilansowanym odżywianiu nie mogą pokryć zapotrzebowania skóry zwłaszcza w warunkach stresowych. Dlatego regularne dostarczanie naszemu organizmowi substancji przeciwrodnikowych pochodzących z herbat mogą korzystnie wpływać na kondycję skóry.

Składniki herbat

Zielona herbata jest, obok herbaty czarnej i czerwonej, jednym z podstawowych, spożywczych gatunków „właściwej” herbaty otrzymywanej z liści krzewu herbacianego (hodowanego w dwóch odmianach: chińskiej - Camellia sinensis var. sinensis i assamskiej  - Camellia sinensis var. assamica). W chwili obecnej w kosmetyce obok naparu wykorzystuje się jako surowiec także ekstrakty glikolowe i alkoholowe z zielonej herbaty. Liście krzewu herbacianego są bogate w związki biologicznie czynne -  przede wszystkim polifenole, których zawartość może nawet przekraczać 10% suchej masy liści, oraz kofeinę (przeciętnie ok. 4% s.m.) i witaminę C a także aminokwasy (w tym charakterystyczną dla herbaty teaninę). Skład chemiczny liści zależy od odmiany krzewu, z którego są zbierane oraz od przemian chemicznych zachodzących w liściach po zbiorze.

Bezpośrednio po zerwaniu z krzewu w liściach herbacianych rozpoczyna się proces tzw. fermentacji, zachodzący pod wpływem enzymów zawartych w liściach – przede wszystkim oksydazy polifenolowej. Aktywacja oksydazy następuje na skutek zniszczeń mechanicznych którym ulegają tkanki. Zaawansowanie procesu fermentacji decyduje o ostatecznym składzie chemicznym herbat i tym samych o ich aktywności biologicznej oraz walorach spożywczych takich jak smak i aromat. Herbaty zielone i białe są herbatami o najniższym stopniu fermentacji.

Ze względu na dezaktywację enzymów przeprowadzaną bezpośrednio po zbiorze liści skład herbat zielonych różni się znacznie od składu herbat czarnych. Herbaty zielone zawierają więcej związków podatnych na utlenianie i polimeryzację – witamin (zwłaszcza witaminy C), chlorofilu, kwasów organicznych, prostych polifenoli. Herbata czarna zawiera więcej produktów utleniania polifenoli – teaflawin i tearubigin.




Działanie przeciwrodnikowe

Działanie kosmetyczne zielonej herbaty jest związane przede wszystkim z obecnością związków polifenolowych. Zielona herbata jest bardzo bogatym źródłem substancji przeciwrodnikowych, należą one do różnych klas związków polifenolowych – katechin, flawonoli i flawonów oraz ich glikozydów a także fenolokwasów. Charakterystyczne dla herbaty jest występowanie estrów fenolokwasów (głównie kwasu galusowego) z katechinami. Działanie przeciwrodnikowe galusanów jest silniejsze od działania przeciwrodnikowego tanin (charakterystycznych dla herbat czarnych) i wolnych fenolokwasów, obserwuje się tu silny efekt synergistyczny.

Dzięki tak obszernemu zestawowi związków czynnych herbaty wykazują szeroki zakres aktywności przeciwrodnikowej, zarówno przeciwko reaktywnym formom tlenu (ROS) jak i różnego rodzaju pierwotnym i wtórnym  wolnym rodnikom. Działanie przeciwrodnikowe jest też, pośrednio, czynnikiem wpływającym na inicjację stanów zapalnych (uwalnianie kwasu arachidonowego z fosfolipidów błon komórkowych na skutek działania wolnych rodników). Oprócz pośredniego działania przeciwzapalnego polifenole z herbaty mogą też wykazywać działanie bezpośrednie na drodze inhibicji 5-lipoksygenazy oraz hamowania syntezy tlenków azotu w skórze.  

Działanie ściągające

Dodatkowym działaniem związków polifenolowych jest powierzchniowe działanie ściągające odpowiadające za wrażenie odświeżenia i lekkiego napięcia skóry po zewnętrznym zastosowaniu produktów na bazie herbaty. Działanie to jest wynikiem oddziaływania wielkocząsteczkowych polifenoli z keratyną warstwy rogowej naskórka. Grupę substancji odpowiedzialnych za ten efekt często zwyczajowo określa się jako „taniny”. Ze względu na ograniczanie fermentacji w zielonej herbacie jej działanie ściągające jest z reguły słabsze od działania ściągającego herbaty czarnej, jednak efekt końcowy może zależeć od gatunku herbaty oraz sposobu przygotowania preparatu (dotyczy to zwłaszcza naparów a nie gotowych wyciągów z zielonej herbaty). Czym więcej czasu upłynie od sporządzenia naparu z zielonej herbaty, tym więcej wielkocząsteczkowych tanin o silniejszym działaniu ściągającym się w nim znajdzie.

Katarzyna Pytkowska, Wyższa Szkoła Zawodowa Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia

Najczęściej zadawane pytania

Podobne artykuły:

Wersja do druku