Czy informacja może leczyć?
Pacjent jako partner lekarza? Bez wieloletnich studiów medycznych? To, co dla wielu osób profesjonalnie związanych z medycyną wydaje się być herezją, w dzisiejszym świecie zyskuje racje bytu. Przyczyną tej rewolucji, tak jak w wielu innych dziedzinach jest internet. Coraz częściej osoby, które mają jakiś problem zdrowotny, właśnie w sieci szukają drogi do jego rozwiązania.
W USA istnieją organizacje, których celem jest promocja tzw. “participatory medicine”, czyli „medycyny uczestniczącej”. Polega ona na zachęceniu pacjenta do udziału w procesie leczniczym oraz współdziałania z lekarzami i innymi pracownikami opieki medycznej, zaangażowanymi w całość leczenia. Model „uczestnictwa” może być również zastosowany do wszystkich dziedzin związanych ze zdrowiem, takich jak zdrowe żywienie, zdrowie psychiczne czy aktywność fizyczna.
Odpowiedzią na potrzebę dostępu do wiedzy przez pacjentów są portale medyczne, np. zdronet.pl. - „Idea uczestnictwa pacjenta w procesie leczenia jest dla nas, twórców portalu zdrowotnego, bardzo istotna. Jesteśmy pewni, że rosnąca świadomość medyczna chorych to przyszłość medycyny. Polska jest na początku tej drogi, ale trzeba podejmować wszelkie działania, aby pacjent czuł się istotną stroną w procesie leczenia. Dostarczanie praktycznej informacji w sposób jasny i zrozumiały, pozbawiony branżowego slangu, jest najistotniejszą misją portali medycznych” – mówi Katarzyna Buś z portalu www.zdronet.pl.
Według Donalda W. Keplera pacjent nie powinien być odcinany od dostępu do wiedzy. Informacja powinna mu być wręcz ‘przepisywana’ przez prowadzącego terapię lekarza. Kepler wymienia kilka warunków tzw. „Terapii informacją” („Information therapy”):
1. Rzetelność i wiarygodność informacji
2. Odpowiednia osoba, do której trafia informacja - pacjent lub opiekun chorego, który ma wpływ na decyzję chorego lub zmianę jego zachowań
3. Odpowiedni czas - informacja powinna być podana w takim momencie, kiedy może pomóc w podjęciu lepszej decyzji medycznej lub wpłynąć na poprawę zachowań zdrowotnych
Najistotniejszą kwestią z wymienionych powyżej jest wiarygodność i rzetelność informacji, zwłaszcza tych, zamieszczanych w internecie. Kepler podaje siedem cech źródeł informacji, które lekarz może polecić swoim pacjentom:
1. Skierowana na decyzje - pomagająca pacjentowi w podejmowaniu lepszych decyzji związanych z jego zdrowiem
2. Oparta na faktach - wykorzystująca metodologię EBM (Evidence Based Medicine – medycyny opartej na faktach), opracowana na podstawie istotnych badań i publikacji
3. Sprawdzona przez ekspertów – zaakceptowana przez lekarzy specjalistów
4. Zawierająca referencje – zawsze określony jest autor oraz źródła
5. Aktualna – weryfikowana cyklicznie w celu wykorzystania nowych informacji medycznych
6. Obiektywna –bez wpływu podmiotów komercyjnych
7. Przyjazna dla użytkownika – przedstawiona w sposób zrozumiały dla osób bez wykształcenia medycznego -=-
Pierwszy punkt powyższej listy dotyczący wsparcia przy podejmowaniu decyzji jest pewną nowością w dostarczaniu informacji zdrowotnej. Istotne jest, aby prezentowana treść nie była suchym tekstem informacyjnym, lecz by w interaktywny sposób mogła prowadzić do poprawy zachowań i zwyczajów mających wpływ na zdrowie.
Lista kepplerowska jest w dużej mierze zgodna z wymaganiami Health on the Net Foundation -organizacji weryfikującej wiarygodność stron www o tematyce medycznej. Misją tej niezależnej, międzynarodowej organizacji jest odróżnienie wartościowych witryn o tematyce medycznej od stron, na których prezentowana informacja może być dla pacjenta nieprzydatna lub wręcz szkodliwa. Podczas procesu weryfikacji sprawdzanych jest osiem zasad, które muszą być respektowane przez witryny ubiegające się o certyfikat. Są one następujące:
1. Kompetencja – wskazanie autora lub autorów informacji medycznej wraz opisem ich kwalifikacji
2. Komplementarność – prezentowane artykuły powinny doinformowywać pacjentów, a nie zastępować kontaktu z lekarzem, co należy jasno określić zarówno w misji strony jak i na poszczególnych podstronach
3. Poufność – polityka poufności musi być dobrze zdefiniowana i podana do publicznej wiadomości
4. Atrybucja – w związku z postępem wiedzy medycznej bardzo istotne jest podawanie źródeł pochodzenia informacji , bibliografii oraz daty ostatniej aktualizacji
5. Uzasadnienie - opis korzyści wynikających ze stosowania określonej terapii, produktu lub usługi należy poprzeć wiarygodnymi, rzetelnymi dowodami poprzez odniesienie do czasopism medycznych, raportów, w myśl zasady nr 4
6. Profesjonalizm – informacje prezentowane w serwisie powinny być przejrzyste i zrozumiałe dla użytkowników, adresy kontaktowe do redakcji muszą być umieszczone w widocznych miejscach
7. Jawność finansowania – na stronie powinna być zamieszczona informacja, w jaki sposób strona była i jest obecnie finansowana, ewentualne wsparcie finansowe powinno być jawne dla użytkowników
8. Uczciwość w reklamie i polityka redakcyjna – opis zasad przyjętej polityki reklamowej powinien się znaleźć w serwisie, a każda zawartość będąca reklamą powinna być w jasny sposób oznaczona, tak aby użytkownik był w stanie odróżnić ją od podstawowej zawartości serwisu.
Wracając do pytania o możliwość leczenia informacją trzeba stwierdzić, że jak w każdej metodzie związanej ze zdrowiem, należy opierać się na dobrych i potwierdzonych naukowo źródłach. Cytowane w artykule kryteria oceny stron poświęconych medycynie mogą posłużyć jako wskazówki dla przeszukujących internet pacjentów, aby mogli sprawdzić wiarygodność prezentowanej informacji. Jednocześnie ważne jest, aby lekarze traktowali ruch związany z uświadamianiem pacjentów jako jedną z metod, która pozwoli na lepsze współdziałanie między pacjentem a lekarzem, co w dalszej perspektywie będzie prowadziło do lepszych wyników leczenia.
Odpowiedzią na potrzebę dostępu do wiedzy przez pacjentów są portale medyczne, np. zdronet.pl. - „Idea uczestnictwa pacjenta w procesie leczenia jest dla nas, twórców portalu zdrowotnego, bardzo istotna. Jesteśmy pewni, że rosnąca świadomość medyczna chorych to przyszłość medycyny. Polska jest na początku tej drogi, ale trzeba podejmować wszelkie działania, aby pacjent czuł się istotną stroną w procesie leczenia. Dostarczanie praktycznej informacji w sposób jasny i zrozumiały, pozbawiony branżowego slangu, jest najistotniejszą misją portali medycznych” – mówi Katarzyna Buś z portalu www.zdronet.pl.
Według Donalda W. Keplera pacjent nie powinien być odcinany od dostępu do wiedzy. Informacja powinna mu być wręcz ‘przepisywana’ przez prowadzącego terapię lekarza. Kepler wymienia kilka warunków tzw. „Terapii informacją” („Information therapy”):
1. Rzetelność i wiarygodność informacji
2. Odpowiednia osoba, do której trafia informacja - pacjent lub opiekun chorego, który ma wpływ na decyzję chorego lub zmianę jego zachowań
3. Odpowiedni czas - informacja powinna być podana w takim momencie, kiedy może pomóc w podjęciu lepszej decyzji medycznej lub wpłynąć na poprawę zachowań zdrowotnych
Najistotniejszą kwestią z wymienionych powyżej jest wiarygodność i rzetelność informacji, zwłaszcza tych, zamieszczanych w internecie. Kepler podaje siedem cech źródeł informacji, które lekarz może polecić swoim pacjentom:
1. Skierowana na decyzje - pomagająca pacjentowi w podejmowaniu lepszych decyzji związanych z jego zdrowiem
2. Oparta na faktach - wykorzystująca metodologię EBM (Evidence Based Medicine – medycyny opartej na faktach), opracowana na podstawie istotnych badań i publikacji
3. Sprawdzona przez ekspertów – zaakceptowana przez lekarzy specjalistów
4. Zawierająca referencje – zawsze określony jest autor oraz źródła
5. Aktualna – weryfikowana cyklicznie w celu wykorzystania nowych informacji medycznych
6. Obiektywna –bez wpływu podmiotów komercyjnych
7. Przyjazna dla użytkownika – przedstawiona w sposób zrozumiały dla osób bez wykształcenia medycznego -=-
Pierwszy punkt powyższej listy dotyczący wsparcia przy podejmowaniu decyzji jest pewną nowością w dostarczaniu informacji zdrowotnej. Istotne jest, aby prezentowana treść nie była suchym tekstem informacyjnym, lecz by w interaktywny sposób mogła prowadzić do poprawy zachowań i zwyczajów mających wpływ na zdrowie.
Lista kepplerowska jest w dużej mierze zgodna z wymaganiami Health on the Net Foundation -organizacji weryfikującej wiarygodność stron www o tematyce medycznej. Misją tej niezależnej, międzynarodowej organizacji jest odróżnienie wartościowych witryn o tematyce medycznej od stron, na których prezentowana informacja może być dla pacjenta nieprzydatna lub wręcz szkodliwa. Podczas procesu weryfikacji sprawdzanych jest osiem zasad, które muszą być respektowane przez witryny ubiegające się o certyfikat. Są one następujące:
1. Kompetencja – wskazanie autora lub autorów informacji medycznej wraz opisem ich kwalifikacji
2. Komplementarność – prezentowane artykuły powinny doinformowywać pacjentów, a nie zastępować kontaktu z lekarzem, co należy jasno określić zarówno w misji strony jak i na poszczególnych podstronach
3. Poufność – polityka poufności musi być dobrze zdefiniowana i podana do publicznej wiadomości
4. Atrybucja – w związku z postępem wiedzy medycznej bardzo istotne jest podawanie źródeł pochodzenia informacji , bibliografii oraz daty ostatniej aktualizacji
5. Uzasadnienie - opis korzyści wynikających ze stosowania określonej terapii, produktu lub usługi należy poprzeć wiarygodnymi, rzetelnymi dowodami poprzez odniesienie do czasopism medycznych, raportów, w myśl zasady nr 4
6. Profesjonalizm – informacje prezentowane w serwisie powinny być przejrzyste i zrozumiałe dla użytkowników, adresy kontaktowe do redakcji muszą być umieszczone w widocznych miejscach
7. Jawność finansowania – na stronie powinna być zamieszczona informacja, w jaki sposób strona była i jest obecnie finansowana, ewentualne wsparcie finansowe powinno być jawne dla użytkowników
8. Uczciwość w reklamie i polityka redakcyjna – opis zasad przyjętej polityki reklamowej powinien się znaleźć w serwisie, a każda zawartość będąca reklamą powinna być w jasny sposób oznaczona, tak aby użytkownik był w stanie odróżnić ją od podstawowej zawartości serwisu.
Wracając do pytania o możliwość leczenia informacją trzeba stwierdzić, że jak w każdej metodzie związanej ze zdrowiem, należy opierać się na dobrych i potwierdzonych naukowo źródłach. Cytowane w artykule kryteria oceny stron poświęconych medycynie mogą posłużyć jako wskazówki dla przeszukujących internet pacjentów, aby mogli sprawdzić wiarygodność prezentowanej informacji. Jednocześnie ważne jest, aby lekarze traktowali ruch związany z uświadamianiem pacjentów jako jedną z metod, która pozwoli na lepsze współdziałanie między pacjentem a lekarzem, co w dalszej perspektywie będzie prowadziło do lepszych wyników leczenia.
...