Antybiotyki są znane od 1928 roku, kiedy to Alexander Fleming odkrył penicylinę. Był to milowy krok w dziejach medycyny, wierzono nawet, że w krótkim czasie uda się całkowicie wyeliminować zakażenia. Nie przewidziano wówczas, że nie tylko pojawią się nowe, ale przede wszystkim – że pojawią się szczepy bakterii odporne na antybiotyki. I że sami je stworzymy – stosując zbyt często tę grupę leków.
Droga do antybiotykooporności
Antybiotyki są popularną grupą leków stosowanych w leczeniu infekcji bakteryjnych. Ich mechanizm działania polega na zahamowaniu wzrostu i podziału bakterii lub ich bezpośrednim niszczeniu, co stanowi o ich wysokiej skuteczności. Jednak ta sama cecha (skuteczność) sprawia, że wiele osób sięga po antybiotyki bez zastanowienia i przemyślenia, często wręcz wbrew zaleceniom lekarza.
Badania ankietowe przeprowadzone przez portal Zdronet.pl wykazały, że aż 35% osób uważa, że powinno brać antybiotyki nawet przy najlżejszym przeziębieniu. Dodatkowo część badanych (przy zaleceniu innej terapii) jest skłonnych sięgnąć po antybiotyk z wcześniejszej kuracji, albo nawet po lek przepisany innej osobie w rodzinie. Badani są przekonani, że postępują słusznie – tymczasem na własne życzenie tworzą szczepy bakterii odpornych na antybiotyki, obniżając, a nawet niwelując jakiekolwiek działanie tych lekarstw.
Antybiotyk – czy potrzebny?
W przypadku terapii antybiotykami dla zachowania własnego zdrowia, a także skuteczności niezbędne jest ścisłe zachowanie zaleceń lekarza. Nie każda infekcja powinna być leczona antybiotykiem – tłumaczy Milena Pietrzykowska ze ZdroNet.pl – zarówno ze względu na dużą ingerencję w działanie organizmu, jak i dlatego, że te leki działają tylko w przypadku chorób spowodowanych przez bakterie, a nie przez wirusy. Tymczasem większość infekcji jest spowodowana właśnie wirusami (niektóre szacunki mówią, że nawet 80% zapaleń gardła, czy infekcji górnych dróg oddechowych jest powodowana przez wirusy). Dlatego jeżeli lekarz nie przepisuje antybiotyku z powodu przeziębienia należy mu zaufać, bo prawdopodobnie nie ma takiej potrzeby – dodaje Pietrzykowska.
Błędy pacjentów
Część osób biorących udział w ankiecie deklaruje, że samodzielnie podejmuje decyzję o zażywaniu antybiotyków - a to duży i powszechny błąd. Pacjenci nierzadko motywują swoją decyzję „takimi samymi objawami, jak wcześniejsza infekcja, na którą pomogło dane lekarstwo”. Tymczasem podobne objawy wcale nie muszą oznaczać tej samej choroby, a tym bardziej potrzeby zażywania tych samych leków! Tego typu działania mogą wręcz uszkodzić system odpornościowy, a także znacznie utrudnić dalsze leczenie poprzez uodpornienie bakterii na dany antybiotyk, a nawet na całą grupę antybiotyków określonego rodzaju.
Kolejnym ogromnym błędem (na szczęście znacznie rzadziej deklarowanym) jest samodzielne zmienianie dawek lub zaprzestanie zażywania antybiotyku. Ta grupa leków potrzebuje precyzyjnie dobranego stężenia dla skutecznego działania oraz odpowiedniego czasu. Dlatego dawkowanie musi być odpowiednio zaplanowane – zależnie od rodzaju choroby, czy historii pacjenta. Dowolne zmiany powodują, że nawet po chwilowej poprawie dolegliwości powracają. Dodatkowo wówczas leczenie jest utrudnione, bo lekarza czeka zadanie znalezienia innego antybiotyku (stosowany poprzednio nie pomoże już).
Leczenie
Antybiotyki powinno się przyjmować o stałej porze. Ideałem jest wybór takiej godziny, by pacjent był godzinę przed jedzeniem lub dwie godziny po nim. Przyjmowanie tej kategorii leków w trakcie posiłku znacznie zmniejsza przyswajanie leku. Z kolei do popicia najlepiej nadaje się niegazowana woda mineralna, ponieważ soki, napoje owocowe, czy mleczne utrudniają przyswajanie leku, bądź zmieniają jego działanie.
W sytuacji gdy pacjent ma wrażenie, że antybiotyk działa za mocno lub za słabo, albo obserwuje objawy niepożądane, konieczny jest szybki kontakt z lekarzem. Konieczna może być zmiana antybiotyku, bądź wydłużenie terapii. Antybiotyki są bardzo skutecznym lekiem w walce z wieloma chorobami, ale nie należy ich postrzegać jako panaceum na każdą infekcję.