13 maja - 3 lipca 2005
Kierownictwo naukowe: prof. Maria Janion
Kuratorzy: Ewa Gorządek i Agnieszka Zawadowska
Otwarcie wystawy: czwartek 12 maja, godz. 18.00
Wystawa została objęta patronatem Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezydenta RP - Minister Barbary Labudy
Na wystawie "POLKA. Medium, Cień, Wyobrażenie" kanon polskiej kultury zostaje poddany krytycznemu oglądowi dzięki zmianie perspektywy widzenia. W polu uwagi twórców projektu znajduje się Polka, jako głęboko zakorzeniona w systemie symbolicznym współczesna tożsamość. Wystawa nie opowiada o tym, kim jest Polka, ale raczej o tym, jak jest ona konstruowana w wyobraźni i świadomości społecznej. Tematem wystawy są wizerunki Polek, również utrwalane i reprodukowane przez liczne klisze i stereotypy.
"Polka" jest projektem naukowo-artystycznym opartym na rozumieniu kultury jako zbioru tekstów i obrazów, gdzie żaden z poruszanych tematów i wątków nie odgrywa przewodniej roli.
Wystawa odwołuje się do formy gazety, w której rzeczy pojawiają się razem i obok siebie, spięte datą i ograniczonym miejscem. "Polka" to współczesne, otwarte archiwum wycinków i fragmentów codzienności. Obrazy, idee i dzieła sztuki tworzą strukturę sieci, otwartą na grę skojarzeń i przenikanie tego, co odbiorcy znane i nieznane. A w "Polce" "historia oficjalna" ulega przemieszczeniu, co powoduje rozszczepienie jej twardej wykładni, to z kolei pozwala na wydobywanie z naszych dziejów nowych znaczeń, Nowe nieoczekiwane zestawienia dzieł sztuki współczesnej, reprodukcji, fotografii, starych rycin z cytatami, wspomnieniami, zapiskami pobudzają odbiorcę do myślenia i oswajają go z inną, alternatywną wizją kultury.
Autorzy wystawy świadomie znoszą rozróżnienie między wytworami kultury wysokiej i niskiej. Jak bowiem tropić idee i wyobrażenia, jeśli nie w wytworach codzienności, zwłaszcza jeśli dotyczy ona kobiet. Kluczowa na wystawie jest forma reprodukcji, która sprawia, że wszystkie obrazy są równoważne, współistnieją podobnie jak w gazetach, magazynach czy kolorowych czasopismach obok siebie, jak na przykład obrazy zbrodni, ciała kobiet, zdjęcia rodzinne. Obecność kobiet odkrywamy na marginesie kultury poza jej głównym nurtem. Ich historie są zapomniane i przemilczane lub pomijane. Wystawa pokazuje także spreparowany, stereotypowy obraz kobiety, w którym jest ona uwięziona przez dominującą kulturę. Kobiety w kulturze są medium, które służy do obrazowania przekazu. Ciało kobiety zostaje przekształcone w reprezentację idei czy ozdobnik towaru (telefonu, samochodu, kosmetyków). Ciała stają się znakami gotowymi do odczytania: Ojczyzną, Polonią, Warszawą, Niewinnością, Zmysłowością albo Wyuzdaniem.
Narracja wizualna ekspozycji jest podporządkowana pięciu tematom przenikającym się nawzajem i otwartym na wielość interpretacji: Ciało, Dom, Miejsce, Wiara, Wojna. W tej wytworzonej przez artystów i archiwistów przestrzeni krytycznej refleksji poddane są obrazy, wyobrażenia a także stereotypy związane z kobietą i kobiecością, obecne we współczesnym dyskursie literackim, społecznym i publicystycznym oraz w sferze artystycznej. Spektrum obecności kobiet jest przedstawione w postaci przestrzennego Archiwum, składającego się z reprodukcji fotografii dawnych i współczesnych, reprodukcji dzieł sztuki, rycin i rysunków, dokumentów, fragmentów filmów oraz cytatów z tekstów literackich.
Komentarzem do tworzonego przez kulturę portretu Polki są prace w większości przygotowane specjalnie na wystawę twórców, takich jak: Anna Baumgart, Krzysztof Bednarski, Katarzyna Górna, Anna Janczyszyn-Jaros, Zuzanna Janin, Anna Konik, Paulina Ołowska, Jadwiga Sawicka, Piotr Wyrzykowski.
Opracowanie artystyczne Archiwum: Stefan Okołowicz, Szczepan Szczykno, Rafał Benedek (grafika), Małgorzata Benedek, Adam Rosołowski (projekcje) Współpraca: Krzysztof Benedek, Jakub Mount i Marta Skolik
Autorzy fotografii: Stefan Okołowicz, Marek Fijałkowski, Zbigniew Porębski, Marta Kubiszyn, Jacqueline Sobiszewski, Jakub Mount, Marta Skolik
Archiwum przygotowali: prof. Maria Janion, Agnieszka Zawadowska, Monika Grodzka, Kazimiera Szczuka, Monika Gabryś (wybór cytatów i przypisy), Ewa Toniak (teksty i wybór ikonografii), Katarzyna Czeczot (wybór cytatów), Magdalena Lipiec (wybór cytatów), Aleksandra Sekuła (wybór cytatów), Magdalena Swat-Pawlicka (wybór cytatów), Joanna Posłuszna (wybór cytatów), Marta Kubiszyn (wybór cytatów), Katarzyna Bratkowska, Barbara Smoleń, Claudia Snochowska-Gonzalez, Agata Araszkiewicz.
Kierownictwo produkcji oraz Public Relations: Katarzyna Łyszyk
ORGANIZATORZY
Fundacja Odnawiania Znaczeń
Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie
Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk w Warszawie
Partnerzy: Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Archiwum Dokumentacji Mechanicznej w Warszawie, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, Biblioteka Narodowa w Warszawie, Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki w Warszawie, Instytut Sztuki PAN w Warszawie, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie, Muzeum Auschwitz-Birkenau, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie, Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Muzeum Okręgowe w Lesznie, Muzeum Plakatu w Wilanowie, Muzeum Teatralne w Warszawie, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka w Krakowie, PAP Agencja Fotograficzna, TVP S.A., Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu
Wystawa zorganizowana przy wsparciu Ministerstwa Kultury RP
Sponsor Główny Wystawy: PZU S.A. i PZU Życie
Sponsorzy:
Hewlett Packard, TBM, Arctic Paper
Fotografie z kolekcji Stefana Okołowicza, z kolekcji Stefana Okołowicza, Grossówna, Paryż 1929, fot, arch.